• Προσωρινή εφαρμογή εν αναμονή της έγκρισης της Ευρωβουλής
• Το Συμβούλιο θα εκδώσει την επίσημη απόφαση για τη σύναψη της Συμφωνίας μόλις η Ευρωβουλή  δώσει την έγκρισή της και ολοκληρωθούν όλες οι διαδικασίες που απαιτούνται για τη θέση σε ισχύ

Συμφωνία «την υστάτη», λίγο πριν από τη λήξη της μεταβατικής περιόδου καταγράφηκε μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ηνωμένου Βασιλείου, αναφορικά με τους όρους της μελλοντικής σχέσης της χώρας με την ΕΕ.  Μετά την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των διαπραγματευτών της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου στις 24 Δεκεμβρίου, το Συμβούλιο εξέδωσε, με γραπτή διαδικασία στις 27 Δεκεμβρίου, την απόφαση για την υπογραφή της Συμφωνίας Εμπορίου και Συνεργασίας ΕΕ - Ηνωμένου Βασιλείου και την προσωρινή εφαρμογή της από την 1η Ιανουαρίου 2021, ώστε να παραχωρηθεί χρόνος στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να εγκρίνει τη συμφωνία.  Το Συμβούλιο θα εκδώσει την επίσημη απόφαση για τη σύναψη της Συμφωνίας Εμπορίου και Συνεργασίας ΕΕ - Ηνωμένου Βασιλείου, μόλις το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δώσει την έγκρισή του και ολοκληρωθούν όλες οι διαδικασίες που απαιτούνται για τη θέση σε ισχύ.

 Όπως επισημαίνεται σε ανακοίνωση της Κομισιόν, η Συμφωνία Εμπορίου και Συνεργασίας με το Ηνωμένο Βασίλειο, αποτελείται από τρεις βασικούς πυλώνες:

 1.     Πρόκειται για μια συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών η οποία εγκαθιδρύει μια νέα οικονομική και κοινωνική εταιρική σχέση με το Ηνωμένο Βασίλειο. 

Ειδικότερα αναφέρεται ότι:

•  Η συμφωνία καλύπτει όχι μόνο το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών, αλλά και ευρύ φάσμα άλλων τομέων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για την ΕΕ, όπως οι επενδύσεις, ο ανταγωνισμός, οι κρατικές ενισχύσεις, η φορολογική διαφάνεια, οι αεροπορικές και οδικές μεταφορές, η ενέργεια και η βιωσιμότητα, η αλιεία, η προστασία των δεδομένων και ο συντονισμός των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης.

• Προβλέπει μηδενικούς δασμούς και μηδενικές ποσοστώσεις για όλα τα εμπορεύματα που πληρούν τους κατάλληλους κανόνες καταγωγής.

• Αμφότερα τα Μέρη έχουν δεσμευτεί να διασφαλίσουν στιβαρούς ισότιμους όρους ανταγωνισμού, διατηρώντας υψηλά επίπεδα προστασίας σε τομείς όπως η προστασία του περιβάλλοντος, η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και η τιμολόγηση των ανθρακούχων εκπομπών, τα κοινωνικά και εργασιακά δικαιώματα, η φορολογική διαφάνεια και οι κρατικές ενισχύσεις, με αποτελεσματική επιβολή, σε εγχώριο επίπεδο, έναν δεσμευτικό μηχανισμό επίλυσης διαφορών και τη δυνατότητα και των δύο Μερών να λάβουν διορθωτικά μέτρα. 

• Η ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο συμφώνησαν σχετικά με νέο πλαίσιο για την κοινή διαχείριση των αποθεμάτων αλιευμάτων στα ύδατα της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου. Το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορεί να αναπτύξει περαιτέρω τις βρετανικές αλιευτικές δραστηριότητες, ενώ θα διαφυλαχθούν οι δραστηριότητες και τα μέσα βιοπορισμού των ευρωπαϊκών αλιευτικών κοινοτήτων και θα διατηρηθούν οι φυσικοί πόροι. 

• Όσον αφορά τις μεταφορές, η συμφωνία προβλέπει συνεχή και βιώσιμη αεροπορική, οδική, σιδηροδρομική και θαλάσσια συνδεσιμότητα, αν και η πρόσβαση στις αγορές υπολείπεται αυτής που προσφέρει η ενιαία αγορά. Η συμφωνία περιλαμβάνει διατάξεις που διασφαλίζουν τον επί ίσοις όροις ανταγωνισμό μεταξύ των φορέων εκμετάλλευσης της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου, έτσι ώστε να μην υπονομεύονται τα δικαιώματα των επιβατών, τα δικαιώματα των εργαζομένων και η ασφάλεια των μεταφορών. 

• Όσον αφορά την ενέργεια, η συμφωνία προβλέπει νέο μοντέλο συναλλαγών και διασυνδεσιμότητας, με εγγυήσεις για ανοικτό και θεμιτό ανταγωνισμό, μεταξύ άλλων όσον αφορά τα πρότυπα ασφάλειας για τις υπεράκτιες εγκαταστάσεις, και την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. 

• Όσον αφορά τον συντονισμό της κοινωνικής ασφάλισης, η συμφωνία αποσκοπεί στη διασφάλιση ορισμένων δικαιωμάτων των πολιτών της ΕΕ και των υπηκόων του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο τομέας αυτός αφορά πολίτες της ΕΕ που εργάζονται, ταξιδεύουν ή μετακομίζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και υπηκόους του Ηνωμένου Βασιλείου που εργάζονται, ταξιδεύουν ή μετακομίζουν στην ΕΕ μετά την 1η Ιανουαρίου 2021. 

• Παρέχει στο Ηνωμένο Βασίλειο τη δυνατότητα να συνεχίσει να συμμετέχει σε ορισμένα εμβληματικά προγράμματα της ΕΕ για την περίοδο 2021-2027 (εφόσον το Ηνωμένο Βασίλειο καταβάλει χρηματοδοτική συνεισφορά στον προϋπολογισμό της ΕΕ), όπως το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη».

2. Αποτελεί μια νέα εταιρική σχέση για την ασφάλεια των ευρωπαίων πολιτών. 

Όπως αναφέρεται,«η συμφωνία εμπορίου και συνεργασίας θεσπίζει νέο πλαίσιο για τη συνεργασία στον τομέα της επιβολής του νόμου και για τη δικαστική συνεργασία σε ποινικές και αστικές υποθέσεις. Αναγνωρίζει την ανάγκη για στενή συνεργασία μεταξύ των εθνικών αστυνομικών και δικαστικών αρχών, ιδίως για την καταπολέμηση και τη δίωξη του διασυνοριακού εγκλήματος και της τρομοκρατίας. Με τη συμφωνία δημιουργούνται νέες επιχειρησιακές δυνατότητες, λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, ως τρίτη χώρα, εκτός του χώρου Σένγκεν, δεν θα διαθέτει τις ίδιες δομές όπως πριν. Η συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας μπορεί να ανασταλεί σε περίπτωση που το Ηνωμένο Βασίλειο παραβιάσει τη δέσμευσή του για συνεχή τήρηση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και για την επιβολή της σε εγχώριο επίπεδο».

 3.     Είναι μία οριζόντια συμφωνία σε σχέση με τη διακυβέρνηση. 

Ειδικότερα η Κομισιόν εξηγεί ότι:

• «Για να παρέχεται η μέγιστη ασφάλεια δικαίου για τις επιχειρήσεις, τους καταναλωτές και τους πολίτες, ένα ειδικό κεφάλαιο για τη διακυβέρνηση αποσαφηνίζει τον τρόπο λειτουργίας και ελέγχου της συμφωνίας. Θεσπίζεται επίσης κοινό συμβούλιο εταιρικής σχέσης, το οποίο θα διασφαλίζει την ορθή εφαρμογή και ερμηνεία της συμφωνίας και στο οποίο θα συζητούνται όλα τα ζητήματα που ανακύπτουν. 

• Δεσμευτικοί μηχανισμοί επιβολής και επίλυσης διαφορών θα διασφαλίζουν τον σεβασμό των δικαιωμάτων των επιχειρήσεων, των καταναλωτών και των ιδιωτών. Αυτό σημαίνει ότι οι επιχειρήσεις στην ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο θα ανταγωνίζονται επί ίσοις όροις, καθώς και ότι θα αποφεύγεται το ενδεχόμενο οποιοδήποτε από τα μέρη να χρησιμοποιεί την κανονιστική αυτονομία του για να χορηγεί αθέμιτες επιδοτήσεις ή να στρεβλώνει τον ανταγωνισμό. 

• Και τα δύο Μέρη μπορούν να προβαίνουν σε διατομεακά αντίμετρα σε περίπτωση παραβιάσεων της συμφωνίας. Αυτή η δυνατότητα λήψης διατομεακών αντιμέτρων ισχύει για όλους τους τομείς της οικονομικής εταιρικής σχέσης».

Σύμφωνα με την ανακοίνωση, «η συνεργασία στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, της εξωτερικής ασφάλειας και της άμυνας δεν καλύπτεται από τη συμφωνία, επειδή το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θέλησε να διαπραγματευθεί τα θέματα αυτά. Ως εκ τούτου, από την 1η Ιανουαρίου 2021, δεν υπάρχει ισχύον πλαίσιο μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ε.Ε για την ανάπτυξη και τον συντονισμό κοινών αντιδράσεων σε προκλήσεις εξωτερικής πολιτικής, όπως για παράδειγμα επιβολής κυρώσεων σε υπηκόους ή οικονομίες τρίτων χωρών».

Η Συμφωνία Εμπορίου και Συνεργασίας εκτιμάται ότι «διασφαλίζει την ακεραιότητα της ενιαίας αγοράς και το αδιαίρετο των τεσσάρων ελευθεριών (πρόσωπα, αγαθά, υπηρεσίες και κεφάλαια)». Αντανακλά παράλληλα το γεγονός ότι «το Ηνωμένο Βασίλειο εγκαταλείπει το οικοσύστημα κοινών κανόνων και μηχανισμών εποπτείας και επιβολής της Ε.Ε και, κατά συνέπεια, δεν μπορεί πλέον να απολαμβάνει τα οφέλη που απορρέουν από την ιδιότητα κράτους-μέλους της Ε.Ε ή από την ενιαία αγορά. Η συμφωνία δεν θα αναπληρώσει σε καμία περίπτωση τα σημαντικά πλεονεκτήματα που απολάμβανε το Ηνωμένο Βασίλειο ως κράτος μέλος της Ε.Ε», καταλήγει η ανακοίνωση.

Οι μεγάλες αλλαγές

Όπως επισημαίνει η Ε.Ε, ακόμη και με την έναρξη ισχύος της νέας συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας Ε.Ε-Ηνωμένου Βασιλείου, υπάρχουν «μεγάλες αλλαγές, από την 1η Ιανουαρίου 2021». Την ημερομηνία αυτή το Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησε από την ενιαία αγορά και την τελωνειακή ένωση της Ε.Ε, καθώς και από όλες τις πολιτικές της και τις διεθνείς συμφωνίες της. Τερματίστηκε η ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ε.Ε.  Προστίθεται ότι η Ε.Ε και το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελούν δύο χωριστές αγορές: δύο διακριτούς κανονιστικούς και νομικούς χώρους. Η εξέλιξη αυτή δημιουργεί αμφίδρομους φραγμούς, για τις συναλλαγές στον τομέα του εμπορίου και των υπηρεσιών, καθώς και για τη διασυνοριακή κινητικότητα και τις διασυνοριακές ανταλλαγές.

Η συμφωνία αποχώρησης

Η Ε.Ε διευκρινίζει δε ότι η Συμφωνία Αποχώρησης παραμένει σε ισχύ, προστατεύοντας, μεταξύ άλλων, τα δικαιώματα των πολιτών της Ε.Ε και των υπηκόων του Ηνωμένου Βασιλείου, τα οικονομικά συμφέροντα της Ε.Ε και την ειρήνη και τη σταθερότητα στη νήσο της Ιρλανδίας.  

Η Ευρώπη προχωρά…

Η συμφωνία Ε.Ε-Βρετανίας προκάλεσε ικανοποίηση και ανακούφιση στις Βρυξέλλες. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε ότι «έχουμε μια δίκαιη και ισορροπημένη συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία θα προστατεύει τα ευρωπαϊκά μας συμφέροντα, θα διασφαλίζει θεμιτό ανταγωνισμό και θα παρέχει την τόσο αναγκαία προβλεψιμότητα για τις αλιευτικές μας κοινότητες. Επιτέλους, μπορούμε να αφήσουμε το Brexit πίσω μας και να ατενίσουμε το μέλλον. Τώρα η Ευρώπη προχωρά».

Ο κ. Μισέλ Μπαρνιέ, επικεφαλής διαπραγματευτής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δήλωσε ότι «φτάσαμε πλέον στο τέρμα μιας πολύ εντατικής, ιδίως κατά τους τελευταίους εννέα μήνες, περιόδου τεσσάρων ετών, κατά τη διάρκεια της οποίας διαπραγματευθήκαμε την εύτακτη αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε και μια εντελώς νέα εταιρική σχέση, την οποία συμφωνήσαμε επιτέλους. Η προστασία των συμφερόντων μας κατείχε κύρια και κεντρική θέση καθόλη τη διάρκεια αυτών των διαπραγματεύσεων και είμαι ικανοποιημένος που καταφέραμε να την επιτύχουμε. Εναπόκειται πλέον στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να εκφράσουν τις απόψεις τους σχετικά με τη συμφωνία αυτή», κατέληξε ο Μισέλ Μπαρνιέ.

20 Ιανουαρίου 2021