- Νέος μηχανισμός αλληλεγγύης για αποσυμφόρηση κρατών πρώτης γραμμής-Συμφωνία των «27» επί της διαπραγματευτικής θέσης
- ΥΠΕΣ: Θεσμοθετείται πλαίσιο για τα κράτη που αντιμετωπίζουν υπέρμετρες μεταναστευτικές πιέσεις
Οι Υπουργοί Εσωτερικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης χάραξαν πορεία προς τον εκσυγχρονισμό των κανόνων της Ε.Ε για το άσυλο και τη μετανάστευση. Το Συμβούλιο Εσωτερικών Υποθέσεων συμφώνησε επί της διαπραγματευτικής θέσης, προτείνοντας μεταξύ άλλων, «ένα νέο μηχανισμό αλληλεγγύης», ο οποίος «προβλέπει την εφαρμογή μέτρων αλληλεγγύης προς τα κράτη-μέλη που αντιμετωπίζουν υπέρμετρες μεταναστευτικές πιέσεις, κάτι το οποίο μέχρι στιγμής γινόταν σε εθελοντική βάση». Όπως επισημαίνεται σε γραπτή ανακοίνωση του Υπουργού Εσωτερικών Κωνσταντίνου Ιωάννου, στο πλαίσιο αυτό, «δημιουργείται μια πιο δεσμευτική διάσταση, η οποία θα περιλαμβάνει μετεγκαταστάσεις υπηκόων τρίτων χωρών σε άλλα κράτη-μέλη, με βάση αριθμούς που θα καταρτιστούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είτε, εναλλακτικά, την παροχή οικονομικής και υλικοτεχνικής στήριξης», κάτι που έχει ιδιαίτερη σημασία για την Κύπρο ως κράτος-μέλος «πρώτης γραμμής». Η Maria Malmer Stenergard, Υπουργός Μετανάστευσης της Σουηδίας, η οποία ασκούσε την Προεδρία της Ε.Ε κατά τη λήψη της απόφασης, εξέφρασε ικανοποίηση για την κατ’ αρχή συμφωνία, σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι «οι χώρες πρώτης γραμμής χρειάζονται την αλληλεγγύη μας και όλα τα κράτη-μέλη πρέπει να μπορούν να βασίζονται στην υπεύθυνη τήρηση των συμφωνηθέντων. Είμαι ιδιαίτερα ευτυχής που σε αυτή τη βάση συμφωνήσαμε επί της διαπραγματευτικής μας θέσης», κατέληξε η αξιωματούχος του Συμβουλίου.
Σύμφωνα με γραπτή ανακοίνωση του Συμβουλίου, η διαπραγματευτική θέση των 27 κρατών-μελών, η οποία θα αποτελέσει την πυξίδα τους στις διαβουλεύσεις με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε εκσυγχρονισμό των κανόνων του ασύλου και της μετανάστευσης, στους εξής πυλώνες:
- Εξορθολογισμός διαδικασίας ασύλου: Θεσπίζεται «κοινή διαδικασία σε ολόκληρη την Ε.Ε την οποία πρέπει να ακολουθούν τα κράτη-μέλη όταν άνθρωποι ζητούν διεθνή προστασία. Εξορθολογίζονται οι διαδικαστικές ρυθμίσεις (π.χ. διάρκεια της διαδικασίας) και καθορίζονται πρότυπα για τα δικαιώματα του αιτούντος άσυλο (π.χ. παροχή υπηρεσιών διερμηνέα ή δικαίωμα σε νομική συνδρομή και εκπροσώπηση). Ο κανονισμός αποσκοπεί επίσης στην πρόληψη της κατάχρησης του συστήματος με τον καθορισμό σαφούς υποχρέωσης για τους αιτούντες να συνεργάζονται με τις αρχές καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας».
- Διαδικασίες στα σύνορα: «Θεσπίζονται επίσης υποχρεωτικές διαδικασίες στα σύνορα, προκειμένου να αξιολογείται ταχέως στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε κατά πόσον οι αιτήσεις είναι αβάσιμες ή απαράδεκτες. Τα πρόσωπα που υπόκεινται στη διαδικασία ασύλου στα σύνορα δεν επιτρέπεται να εισέλθουν στο έδαφος του κράτους-μέλους». Η συνολική διάρκεια της διαδικασίας ασύλου και επιστροφής στα σύνορα «δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τους 6 μήνες».
- Επαρκής ικανότητα: «Για τη διεκπεραίωση των διαδικασιών στα σύνορα, τα κράτη χρειάζεται να εξασφαλίσουν επαρκή ικανότητα, όσον αφορά την υποδοχή και τους ανθρώπινους πόρους, για την εξέταση ανά πάσα στιγμή συγκεκριμένου αριθμού αιτήσεων και για την επιβολή των αποφάσεων επιστροφής». Σε επίπεδο Ε.Ε, αυτή η επαρκής ικανότητα είναι 30.000. Η επαρκής ικανότητα κάθε κράτους μέλους θα καθορίζεται βάσει μαθηματικού τύπου που θα λαμβάνει υπόψη τον αριθμό των αντικανονικών διελεύσεων των συνόρων και των αρνήσεων εισόδου, υπολογιζόμενων για περίοδο τριών ετών.
- Τροποποίηση των κανόνων του Δουβλίνου: «Ο κανονισμός για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης (AMMR) αναμένεται να αντικαταστήσει, μόλις συμφωνηθεί, τον ισχύοντα κανονισμό του Δουβλίνου. Ο κανονισμός του Δουβλίνου θεσπίζει κανόνες που καθορίζουν ποιο κράτος-μέλος είναι υπεύθυνο για την εξέταση μιας αίτησης ασύλου».
- Νέος μηχανισμός αλληλεγγύης: «Οι νέοι κανόνες συνδυάζουν την υποχρεωτική αλληλεγγύη με ευελιξία για τα κράτη-μέλη όσον αφορά την επιλογή των μεμονωμένων συνεισφορών.Οι συνεισφορές αυτές περιλαμβάνουν μετεγκατάσταση, χρηματοδοτικές συνεισφορές ή εναλλακτικά μέτρα αλληλεγγύης, όπως ανάπτυξη προσωπικού ή μέτρα που επικεντρώνονται στην ανάπτυξη ικανοτήτων. Τα κράτη-μέλη διαθέτουν πλήρη διακριτική ευχέρεια ως προς το είδος της αλληλεγγύης που συνεισφέρουν. Κανένα κράτος μέλος δεν θα υποχρεωθεί ποτέ να πραγματοποιήσει μετεγκαταστάσεις. Θα υπάρχει ελάχιστος ετήσιος αριθμός μετεγκαταστάσεων από κράτη μέλη μέσω των οποίων τα περισσότερα άτομα εισέρχονται στην Ε.Ε, σε κράτη-μέλη που είναι λιγότερο εκτεθειμένα σε τέτοιες αφίξεις. Ο αριθμός αυτός ορίζεται σε 30.000, ενώ ο ελάχιστος ετήσιος αριθμός χρηματοδοτικών συνεισφορών θα καθοριστεί σε 20.000 ευρώ ανά μετεγκατάσταση. Οι αριθμοί αυτοί μπορεί να αυξηθούν όπου είναι αναγκαίο και θα ληφθούν επίσης υπόψη περιπτώσεις στις οποίες δεν προβλέπεται ανάγκη για αλληλεγγύη σε δεδομένο έτος».
- Πρόληψη της κατάχρησης και των δευτερογενών μετακινήσεων: «Ο κανονισμός θεσπίζει υποχρέωση για τους αιτούντες άσυλο να υποβάλλουν αίτηση στα κράτη μέλη πρώτης εισόδου ή νόμιμης διαμονής». Αποθαρρύνει τις δευτερογενείς μετακινήσεις περιορίζοντας τις δυνατότητες παύσης ή μετατόπισης της ευθύνης μεταξύ των κρατών-μελών και, ως εκ τούτου, μειώνει τις δυνατότητες του αιτούντος να επιλέξει το κράτος-μέλος στο οποίο υποβάλλει την αίτησή του.
Σημαντική συμφωνία μετά από 3 χρόνια διαπραγμάτευσης
«Σημαντική» χαρακτηρίζει η Κυβέρνηση τη συμφωνία που επιτεύχθηκε για τη θέσπιση ενοποιημένης μεταναστευτικής πολιτικής, υπενθυμίζοντας ότι προηγήθηκαν «τρία χρόνια έντονης διαπραγμάτευσης και σκληρών συζητήσεων». Σε γραπτή ανακοίνωση, ο Υπουργός Εσωτερικών Κωνσταντίνος Ιωάννου αναφέρει ότι «ο συμβιβασμός που έχει επιτευχθεί από τους ΥΠΕΣ των κρατών-μελών αποτελεί μια ‘λεπτή ισορροπία’ μεταξύ της αλληλεγγύης και της ευθύνης και επιχειρεί να διασκεδάσει τις ανησυχίες τόσο των κρατών-μελών πρώτης γραμμής, οι οποίες φέρουν το κύριο βάρος για να διεκπεραιώσουν την πλειονότητα των αιτήσεων ασύλου, όσο και των κρατών-μελών της κεντρικής Ευρώπης αναφορικά με τις «δευτερογενείς μετακινήσεις». Στη γραπτή δήλωση, προστίθεται ότι «κρίνεται πολύ σημαντικό για την Κύπρο το γεγονός ότι θεσμοθετείται ένας υποχρεωτικός μηχανισμός αλληλεγγύης που προβλέπει την εφαρμογή μέτρων αλληλεγγύης προς τα κράτη-μέλη που αντιμετωπίζουν υπέρμετρες μεταναστευτικές πιέσεις, κάτι το οποίο μέχρι στιγμής γινόταν σε εθελοντική βάση».
Όπως σημειώνεται στη δήλωση, «ο κ. Ιωάννου, στην παρέμβασή του κατά τη διάρκεια των εργασιών του Συμβουλίου, αναφέρθηκε στις αυξημένες δυσκολίες που καλείται να αντιμετωπίσει η Κύπρος τα τελευταία 6 χρόνια ένεκα των συστηματικών προωθήσεων μεταναστών από την Τουρκία, μέσω της πράσινης γραμμής και υπενθύμισε ότι η Κύπρος αναμένει την ολοκλήρωση του Σχεδίου Δράσης για την Ανατολική Μεσόγειο, ώστε να δημιουργηθούν συνθήκες αποφόρτισης του συστήματος ασύλου της χώρας». Παράλληλα, τόνισε ότι «η συμπερίληψη διάταξης για εξασφάλιση εκ των προτέρων της δυνατότητας για επιστροφή των προσώπων που εισέρχονται παράνομα ή δεσμών με τη χώρα επιστροφής πριν από την έναρξη της διαδικασίας, θέτει σε κίνδυνο τη δυνατότητα εφαρμογής ταχείας διαδικασίας και επομένως θα πρέπει να επανεξεταστεί».
Βέτο στα Συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής
Η Ουγγαρία και η Πολωνία μπλόκαραν τα Συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής στις 29-30 Ιουνίου για την μετανάστευση, ζητώντας όπως οι μελλοντικές αποφάσεις για το εν λόγω ζήτημα, λαμβάνονται με ομοφωνία, και όχι με ειδική πλειοψηφία, όπως είχε γίνει στο Λουξεμβούργο στο πλαίσιο του Συμβουλίου Εσωτερικών Υποθέσεων, αναφορικά με τον εκσυγχρονισμό των κανόνων για το άσυλο και τη μετανάστευση (βλέπε πιο πάνω). Ως αποτέλεσμα Συμπεράσματα για τη μετανάστευση δεν εκδόθηκαν στη Σύνοδο Κορυφής, κάτι που ανάγκασε τον Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ να εκδώσει δική του δήλωση, η οποία όμως δεν δεσμεύει κανένα κράτος-μέλος.
Απαντώντας σε ερώτηση στο πλαίσιο συνέντευξης Τύπου, μετά την ολοκλήρωση της Συνόδου Κορυφής, ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης επεσήμανε ότι «το γεγονός ότι δεν έχουμε Συμπεράσματα για τη μετανάστευση, δεν σημαίνει ότι αυτά που έχουν συμφωνηθεί στο επίπεδο των Υπουργών Εσωτερικών και Δικαιοσύνης, πρόσφατα στο Λουξεμβούργο, δεν ισχύουν. Η απόφαση είναι εκεί και θα την υλοποιήσουμε», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Ο κ. Χριστοδουλίδης διευκρίνισε ότι δεν επιθυμεί να μιλήσει εκ μέρους της Πολωνίας και της Ουγγαρίας, αλλά εξήγησε ότι η ένστασή τους δεν έχει σχέση με το αποτέλεσμα ή την κατάληξη των συζητήσεων, στο Λουξεμβούργο. Ήταν κυρίως για τη διαδικασία που ακολουθήθηκε», κατέληξε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.
4 Ιουλίου 2023
